Khi bước sang tuổi 30, cuộc đời của Shen Feifei đã đi đúng hướng. Cô đã tốt nghiệp một trường đại học hàng đầu, tìm được việc làm tại một công ty đa quốc gia và lập gia đình. Nhưng hai năm sau, mọi thứ rất khác. Cả cha và mẹ của Shen đều được chẩn đoán mắc bệnh ung thư. Cô thường xuyên bị mất ngủ. Mái tóc đen bóng mượt của cô giờ đây lốm đốm bạc.
Shen nói với Sixth Tone: “Tôi chưa bao giờ tưởng tượng rằng cha mẹ tôi có thể trở nên phụ thuộc vào tôi như vậy. “Tôi cần cùng họ đến gặp bác sĩ, quyết định kế hoạch điều trị, xoa dịu cảm xúc của họ và đưa họ đi thăm thú các nghĩa trang.”
Shen đã hai lần bị giáng chức ở cơ quan để có thêm thời gian đảm đương những trách nhiệm này. Cô lo lắng công ty có thể sớm chấm dứt hợp đồng với mình.Nếu điều đó xảy ra, áp lực tài chính đối với gia đình cô sẽ trở nên trầm trọng. Shen và chồng cô đã phải bán một căn hộ ở Thượng Hải trị giá 4 triệu nhân dân tệ (617.000 USD) để trang trải chi phí điều trị ung thư cho bố mẹ cô.
Những “tiểu hoàng đế” của gia đình
Tuổi 32 là độ tuổi thường vẫn còn ông bà và cha mẹ. Cô là một phần của thế hệ những người Trung Quốc trẻ tuổi đang gánh chịu gánh nặng nề từ cuộc khủng hoảng nhân khẩu học ở đất nước này.
Trung Quốc đang già đi nhanh chóng. Theo ước tính của chính phủ, vào năm 2050, khoảng một phần ba dân số của đất nước – gần 500 triệu người – sẽ từ 60 tuổi trở lên. Đó là một quá trình chuyển đổi đang tạo ra những thách thức khó khăn cho nền kinh tế và xã hội.
Những thay đổi này đang ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng đến thế hệ Y của Trung Quốc. Đó là bởi vì họ là “thế hệ một con” – sinh ra trong thời kỳ chính quyền Trung Quốc thực thi chính sách một con trên toàn quốc, kéo dài từ cuối những năm 1970 đến năm 2015.
Khi còn nhỏ, thế hệ Y Trung Quốc là tâm điểm chú ý duy nhất của cha mẹ và ông bà hai bên nội, ngoại. Chúng được đặt cho biệt danh “tiểu hoàng đế” và nổi tiếng là những đứa trẻ hư, thích người khác phải làm theo ý mình và luôn được chiều chuộng.
Tuy nhiên, giờ đây, các vai trò đã đảo ngược. Các “hoàng đế nhỏ” một thời được nuông chiều giờ thấy mình đang phải cố gắng để chu cấp không chỉ cho gia đình trẻ của bản thân mà còn cho cả cha mẹ và ông bà của họ nữa. Và họ không có anh chị em để giúp đỡ.
Thực tế văn hóa và kinh tế của Trung Quốc khiến gánh nặng này càng trở nên khó chịu đựng hơn đối với những người ở độ tuổi 30 của đất nước này. Cha mẹ của họ, những người đã có tuổi khi Trung Quốc vẫn còn nghèo khó, hiếm khi có đủ tiền để vượt qua một cuộc khủng hoảng lớn về sức khỏe.
Ngoài ra còn có áp lực văn hóa mạnh mẽ buộc trẻ em Trung Quốc phải chịu trách nhiệm cá nhân đối với sự chăm sóc của người thân. Theo luật pháp Trung Quốc, con cái trưởng thành có nghĩa vụ chăm sóc, chu cấp kinh tế và mang lại “sự thoải mái về tinh thần” cho cha mẹ khi về già.
Trong khi đó, rất khó để có được sự trợ giúp từ nhà nước. Mặc dù các nhà chức trách Trung Quốc đang tăng cường đầu tư vào các cơ sở chăm sóc người cao tuổi, nhưng họ đang phải vật lộn để bắt kịp tốc độ già đi của dân số.
Hi sinh cả sự nghiệp để phụng dưỡng cha mẹ
Tại Thượng Hải, chính quyền địa phương đã tuyên bố sẽ cung cấp thêm 175.000 giường trong viện dưỡng lão vào năm 2022. Tuy nhiên, thành phố này là nơi sinh sống của 5,8 triệu người cao tuổi. Lượng cung quá thiếu hụt so với nhu cầu.
Các viện dưỡng lão tư nhân và căn hộ hưu trí đang mọc lên ở khắp các thành phố lớn của Trung Quốc để đáp ứng nhu cầu này, nhưng chi phí phải trả lên tới 20.000 nhân dân tệ mỗi tháng, gần gấp đôi thu nhập bình quân đầu người trên tháng của Thượng Hải.
Các thành phố cũng đang thử các cách tiếp cận thay thế, tập trung vào cộng đồng để chăm sóc người cao tuổi, chẳng hạn như các y tá chia sẻ và các dịch vụ tận nhà cho những người có nhu cầu. Tuy nhiên, cha mẹ của Shen không đủ điều kiện cho các chương trình này, vì họ không được xếp vào nhóm mất khả năng tự chăm sóc bản thân. Shen đã phải tự mình sắp xếp. Cùng với chồng và con trai năm tuổi, cô đã chuyển căn hộ để ở gần bố mẹ hơn. Cô cũng đã thuê một số người chăm sóc tại nhà, một dịch vụ khan hiếm ở Thượng Hải, để hỗ trợ họ trong ngày.
Tuy nhiên, đối với mẹ cô, điều này là chưa đủ. Mặc dù tình trạng của bà đã ổn định sau hai năm điều trị ung thư, nhưng bà ngày càng phụ thuộc vào Shen nhiều hơn. Bà đã sa thải một số người chăm sóc cho mình vì những lý do không chính đáng.
“Có lần, mẹ tôi đã nói rất rõ với tôi rằng bà chỉ muốn tôi chăm sóc bà, vì đó là nghĩa vụ của tôi với tư cách là một đứa con gái,” Shen nói. “Bà gọi cho tôi hàng chục lần mỗi ngày và bà rất tức giận nếu tôi đang họp và không trả lời”.
Tuy nhiên, Shen không muốn làm tổn hại sự nghiệp của mình thêm nữa. Tiền lương giúp cô chu cấp cho cha mẹ mình loại thuốc điều trị ung thư nhập khẩu hiệu quả hơn nhưng đắt hơn nhiều so với các loại thuốc thay thế trong nước.
Cho đến tháng 3, các loại thuốc này không nằm trong chương trình bảo hiểm y tế công cộng của Thượng Hải và có giá 30.000 nhân dân tệ mỗi tháng. Giờ đây, một sự thay đổi chính sách đã cắt giảm phí hàng tháng xuống còn 10.000 nhân dân tệ, nhưng đó vẫn là một khoản chi đáng kể.
Trên nền tảng xã hội Douban, hàng nghìn người thuộc thế hệ Y chia sẻ những lo lắng tương tự. Một nhóm hỗ trợ có tên “Tổ chức trao đổi chỉ dành cho trẻ em có cha mẹ đã nghỉ hưu” đã thu hút hơn 72.000 thành viên kể từ khi được thành lập vào cuối năm 2019.
Giống như Shen, các thành viên là những người có xu hướng tham vọng trong nghề nghiệp: một số làm việc cho các công ty đa quốc gia, một số khác là sinh viên đại học, trong khi những người khác sống ở nước ngoài. Mặc dù nhiều người đến từ các gia đình trung lưu, nhưng họ vẫn lo lắng về việc mình sẽ hỗ trợ cha mẹ như thế nào, đặc biệt là khi cha mẹ họ gặp vấn đề về sức khỏe.
Giới trẻ Trung Quốc lo lắng và hoang mang về tương lai
Yi, chuyên gia nhân khẩu học cho biết, những đứa trẻ là con một thường cảm thấy bị mắc kẹt. Trong những thập kỷ gần đây, nhiều người trẻ tuổi Trung Quốc đã chọn cách xa quê hương, đến các thành phố lớn nhất của Trung Quốc hoặc ra nước ngoài để theo đuổi ước mơ của mình. Tuy nhiên, hiện nay, ngày càng có nhiều người thuộc thế hệ Y cảm thấy buộc phải ở gần gia đình của mình.
Yi nói: “Nhiều người không đi hoặc ở lại nước ngoài vì họ có cảm giác bị ràng buộc. “Trong khi đó, họ lo lắng và hoang mang về tương lai.”
Leona Cheng không chắc liệu cuộc sống của mình ở Đài Loan có bền vững hay không khi sức khỏe của người cha 75 tuổi dần suy giảm.
Shanghainese chuyển đến Đài Loan cùng chồng vào năm 2012, và cặp đôi đã có hai con ở đó. Nhưng Cheng lo lắng rằng người cha góa vợ của cô có khả năng không thể chăm sóc bản thân được lâu hơn nữa.
Cheng gọi điện cho bố mỗi ngày, nhưng cô biết ông cần được giám sát chặt chẽ hơn. Cô đang tìm kiếm giải pháp chăm sóc lâu dài và đã tính đến việc đưa ông vào viện dưỡng lão. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng COVID-19 khiến điều này nói dễ hơn làm. Cheng sẽ phải đến Thượng Hải và giúp cha cô hoàn thành bài kiểm tra sức khỏe và một số thủ tục hành chính khác trước khi ông được nhận. Cheng nói: “Chúng tôi phải cách ly qua lại và công ty của tôi không cho phép chúng tôi nghỉ phép trừ khi chúng tôi từ chức. Nhưng điều đó sẽ làm tăng gánh nặng tài chính cho gia đình tôi. Lúc này, chúng tôi không thể làm gì khác ngoài việc chờ đợi”.
Cheng nói: “Trước đây, tôi không nghĩ rằng có điều gì tồi tệ khi là con một, nhưng bây giờ tôi nghĩ đó là một gánh nặng lớn. Tôi sẽ bớt lo lắng hơn nếu tôi có một người anh, chị hay em ở Thượng Hải”.
Wen Wen, 32 tuổi, chưa lo lắng về sức khỏe của bố mẹ cô. Nhưng cô đã lên kế hoạch trước tất cả mọi thứ giống như những người khác.
Hai năm trước, Wen đã mua một gói bảo hiểm cao cấp cho bản thân – bao gồm tai nạn, tử vong và bệnh hiểm nghèo, cùng nhiều trường hợp khác – với chi phí 30.000 nhân dân tệ mỗi năm. Cô hy vọng điều này sẽ đảm bảo cho cha mẹ cô ít nhất có một số an toàn tài chính nếu có bất cứ điều gì xảy ra với cô.Wen nói: “Tôi được cha mẹ yêu thương và chăm sóc, vì vậy tôi nghĩ mình có nghĩa vụ phải phụng dưỡng họ khi họ về già.
“Tôi sẽ bớt lo lắng hơn nếu tôi có anh chị em”
Là người gốc ở tỉnh Hồ Nam, miền Trung Trung Quốc, Wen rời nhà năm 18 tuổi và đã trải qua một thập kỷ sống ở Thượng Hải và Bắc Kinh, nơi cách xa nhà cô đến hơn 1.000 km. Cô tự nhận mình là người may mắn. Cha mẹ cô đã ủng hộ quyết định rời quê hương để đi làm việc của cô. Họ cũng vẫn hoạt động tích cực và độc lập kể từ khi nghỉ hưu, điều đó có nghĩa là cô không phải lo lắng quá nhiều về họ.
Wen nói: “Họ cố gắng chăm sóc bản thân thật tốt để giảm bớt áp lực cho tôi. “Tôi cảm thấy vừa biết ơn vừa có chút tội lỗi”. Vào tháng 5, Wen quyết định nhận một công việc ở thành phố phía nam Thâm Quyến để được gần nhà hơn. “Bây giờ, tôi sẽ chỉ mất bốn giờ để trở về nhà,” cô nói. “Tôi thậm chí có thể dành kỳ nghỉ ba ngày với cha mẹ của mình.”
Zhao Yuting, một chủ doanh nghiệp 32 tuổi, đã phải hy sinh nhiều hơn nữa. Anh ấy đã dành phần lớn thời gian trưởng thành của mình để chăm sóc những người thân lớn tuổi của mình. Sinh ra và lớn lên ở Vô Tích, một thành phố cách Thượng Hải khoảng 140 km về phía tây, Zhao sống với ông bà ngoại từ năm 10 tuổi, sau khi bố mẹ ly hôn.
Năm năm trước, Zhao đã chuyển về căn hộ của ông bà ngoại để chăm sóc bà, người lúc đó đã ở gần cuối cuộc đời. Ngoài những lúc điều hành hai công ty, anh làm việc nhà, trò chuyện với bà và cùng bà đến bệnh viện thăm khám.
Khi bà của anh sau đó bị xuất huyết não, chính Zhao là người quyết định tắt nguồn hỗ trợ sự sống cho bà. Cha anh không thể nào chấp nhận được việc anh đã làm với bà, còn dì của anh thì bị sốc. Zhao nói: “Ngay cả khi được hồi sinh thì bà sẽ rất đau đớn. Mọi người xung quanh bà cũng đau đớn”.
Vài năm sau, cư dân Vô Tích này vẫn sống trong căn hộ với ông mình, hiện đã 84 tuổi. Hai người đã đồng ý rằng khi ông bị bệnh quá nặng không thể sống độc lập được, ông sẽ chuyển đến một viện dưỡng lão cung cấp dịch vụ chăm sóc 24 giờ, Zhao nói. Trong khi đó, Zhao vẫn cố gắng thu xếp thời gian để gặp cha mẹ mình, hai con người với hai quan điểm hoàn toàn trái ngược.
Cha của Zhao, 56 tuổi, là một chủ doanh nghiệp, có quan điểm sống phóng khoáng và cởi mở. Ngược lại, người mẹ 54 tuổi của anh lại bảo thủ và truyền thống hơn. Bà vẫn cần sự ủng hộ về mặt tinh thần của Zhao. Mỗi khi gặp sự cố về đồ gia dụng hay thiết bị điện tử, bà đều gọi ngay cho anh để sửa chữa. Zhao nói: “Bà chỉ kiếm cớ để gặp tôi. Bà từng nói thẳng với tôi rằng tôi vẫn cần quan tâm đến bà ngay cả sau khi tôi kết hôn vào một ngày nào đó”.
